Toplumu dikkatle incelediğimizde özellikle gençleri gözlemlediğimizde irade becerilerinin çok düşük olduğunu görüyoruz. Her şeye –sınav, iş, görev- çok çabuk sahip olmak istiyorlar. Peki, nedir irade? Bir şeyi yapıp yapmama konusunda kişinin kendi kendine karar verebilme ve bunu uygulama gücüne irade denir. Başka bir tanım ise kişinin kendisinin verdiği özgür karar; istençtir.
Ben ne zaman dikkatlice birilerini gözlemlesem hep idare ettiklerini görüyorum. Peki, idare ne demektir? Yönetme, çekip çevirme; güdüm, yönetim gibi anlamları varken bizler “yetinme” anlamını daha çok kullanıyoruz. Evet, evet yetiniyoruz ama bu bana bir öğretmen olarak yetmiyor.
Son birkaç yıldır irade becerisini nasıl güçlendirebilirim diye çalışmalar ve araştırmalar yaptım. Onlarca çocuğu gözlemledim ve irade becerilerini ölçtüm. Belli oranlarda iyileştirmeler sağladım ama yine de eksik kalıyor bazı şeyler diye düşündüm. İlk iş olarak bu alanda yazılmış makale ve çalışmalara göz attım. İki eser bu alanda ciddi anlamda öne çıkıyor. Jules Payot, İrade Terbiyesi gerçek anlamda farklı ve iz bırakacak bir eserdir. Benzer isimdeki diğer önerimiz ise Dr. Ethem Bakar’ın İrade Terbiyesi kitabıdır. Meseleyi daha iyi anlamak için iki eseri de okumanızı tavsiye ederim.
İrademizi terbiye etmek mümkün müdür diye soralım kendimize. İrade denilen şey nasıl güçlenir diye de soralım. Öncelikle duygularımızı kontrol etmeyi öğrenmeliyiz. Küçükken kıyamadık, büyüdü ergenlik aman dokunma, lise genç oldular artık diyerek bizi bize bırakmayan büyüklerimiz türedi. İçinde bulunduğumuz anın kıymetini bilmek, boş zaman kavramını hayatımızdan çıkarmak, doğru zamanda doğru işlere odaklanmak, bahaneler değil zorunlulukların farkına varmak sahip olmamız gereken becerilerdir. Bunlara sahip olmak irade göstermek yerine çoğu işimizi idare ediyoruz.
İrade terbiyesi dedik, açalım meseleyi. Nasıl terbiye edebiliriz? Oruç irade becerisinin en üst seviyelerinden biridir. Belirlenen saatte kalk, yemek ye, belirtilen süreye kadar aç, susuz kal ve iftarını yap. Hasta da olsak orucu tutma konusunda kararlıyızdır. Dinen emir olan ve ayrıntılarına baktığımızda sağlık açısından da pek kıymetli bir şeydir oruç. Namaza bakalım, günde beş vakit birisi sabahın erken saatlerinde hadi kolaysa kalk! İki ibadet: muazzam irade becerisi, her ayrıntısı insan için muazzam incelikler ve güzellikler barındırır. İnsan kendisine de bu derece bağlı olduğunda ve doğru düşünmeler sergileyebildiğinde muazzam bir irade gösterdiğinde başaramayacağı şey yoktur.
Almanlar, Japonlar dünyada irade becerisi yüksek bireyleri barındıran ülkelerdir. İki büyük dünya savaşı yenilgisinden sonra hâlâ ekonomik olarak, kültürel olarak en üst seviyedeler. Kendimize soralım, biz neden onlarla aynı seviyelerde değiliz. Çok duygusalız, kırılganız ve çabuk gaza geliyoruz. Bilimin ve ilimin temelleri üzerine bir hayat inşa etmiyoruz. Kendimizi geliştirmek, irademizi güçlendirmek, fiziksel ve zihinsel becerimizi yükseltmek için emek vermiyoruz. Ders çalışalım deriz üç gün sürer. İşimizi büyütelim deriz ilk fırsatta vazgeçeriz. Her şeyin kısa sürede olmasını isteriz. Batıda 10.000 saat kuralı diye bir kavram vardır. Birey bu kadar saat çalıştığında o alanda uzman seviyede olur ve üst düzey performans sergiler. Bu süre günlük 3 saat çalışma ortalaması ile hesaplanırsa 10 yıl civarında bir süre demektir. Soruyorum on yıl, her gün üç saat için yeterli irademiz var mı?
Önerilerimize gelelim: spor yapmak, günü planlamak ve plana uymak, düzenli uyku, kitap okumak, düzenli ve sağlıklı beslenme, geliştirici ve rahatlatıcı sohbetler…
İrademizi güçlendirelim ki birileri bizi idare etmek zorunda kalmasın…